Hoeveel kranten en tijdschriften worden dagelijks weggegooid? Hoeveel ongelezen meesterwerken staan er rug aan rug in uw boekenkast? Hoeveel toetsen en taken liggen in scholen en op zolders stof te vergaren? Al vijftig jaar vecht kunstenaar Denmark symbolisch en inhoudelijk tegen onze informatiecultuur. Tonnen bedrukt papier transformeerde hij tot kunst. Hij maakt sculpturen en installaties met boeken, kranten en tijdschriften. Altijd is papier, in versneden, geperste, gestapelde, of gevouwen vorm, zijn voornaamste grondstof.
In een tijd waarin we overspoeld worden met informatie biedt het werk van Denmark, pseudoniem voor Marc Robbroeckx, stof tot nadenken. Boeken, kranten, en magazines maakt hij ritueel en systematisch monddood. Door deze vast te schroeven of samen te persen, wordt de oorspronkelijke inhoud het zwijgen opgelegd. Het zijn tot stilstand gedwongen gedenktekens van onze informatiecultuur.
Relativeren
Meer dan het recycleren, ligt het relativeren van informatie aan de basis van Denmarks kunstenaarschap. “Na mijn studies kunstgeschiedenis in 1972, stelde ik de waarde van mijn nota’s in vraag. Eerder vroeg dan laat komt alles in een nieuw daglicht te staan. Als historicus erken je het belang van jouw onderzoeksmethode. De inhoud varieert naarmate je nieuwe bronnen ontdekt.” Waarheden zijn veranderlijk, zelfs een archief is een momentum. Een link met het fake news dat ons vandaag overspoelt, is niet vergezocht. Het thema kan niet veel actueler zijn.
Recycleren
“In het verscheuren van mijn lesnotities zag ik structuren ontstaan. Zo ontstond mijn eerste versneden en verscheurde werk. We spreken over een tijd dat er van recyclage nog geen sprake was. In mijn eerste statement had ik het over het ‘herbruiken’ van boeken, tijdschriften en kranten. Eerder recuperatie dan recyclage. Kunst maken is voor mij een spel, maar wel een serieus spel.” Met zijn boodschap ageert Denmark tegen overproductie en overconsumptie. “We lezen wat ons voorgekauwd wordt, zonder nog te weten wat echt en fake is. Die veranderlijke waarheden stol ik. Afgestoten archieven maak ik ontoegankelijk en bouw ik om tot nieuwe. Niet om te consulteren, maar om te bekijken. Om mezelf en de toeschouwer tot stilstand te dwingen.”
Reflecteren
“Mijn werk heeft één eenvoudige sleutel: enkel wie afstapt van het idee dat je altijd op de hoogte moet blijven, heeft tijd voor reflectie”, duidt Denmark. “Ik stel het verbruik in vraag om te weten wat essentieel is in een evenwichtige maatschappij. Een toevloed aan informatie brengt ons niet de verhoopte rust en kennis. Er is een verschil tussen weten en wijsheid. De weg van de wijsheid leidt naar geleerde onwetendheid. Hoe meer je je toelegt om alles te weten, hoe meer je ervaart dat je niets weet.”
Perfectioneren
Denmark stelt het papiergebruik in vraag, maar tegelijkertijd schemert de liefde voor papier door in zijn werk. Hij bleef de voorbije vijf decennia trouw aan zijn idioom. Er zit een rechtlijnigheid in, die nooit onderbroken werd. Hij werd meester in de beperktheid: “Ik ben geen boekvernietiger. Ik heb luide en stille werken gemaakt. De kleurrijke vouwwerken eerder lawaaierig, de versnijdingen zijn stil en ingetogen. De informatie zit erin, maar is onleesbaar gemaakt”, benadrukt Denmark. Hij wist uit en snijdt weg, maar toch zit alles er nog in en wordt het bewaard. Het is alsof Denmark op de ‘delete’ en ‘save’ knop tegelijkertijd indrukt.
© Koen Van der Schaeghe
